4 ਸਾਲਾਂ ‘ਚ 10 ਦੇਸ਼ਾਂ ‘ਚ ਤਖਤਾਪਲਟ…ਜਾਣੋ ਕਿਵੇਂ ਖੋਹਿਆ ਗਿਆ ਦਿੱਗਜ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦਾ ‘ਸਿੰਘਾਸਨ’

ਸੀਰੀਆ ‘ਚ ਤਖਤਾਪਲਟ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਬਸ਼ਰ ਅਲ-ਅਸਦ ਸੱਤਾ ਤੋਂ ਹੱਥ ਧੋ ਬੈਠੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਸਮੇਤ ਰੂਸ ‘ਚ ਸ਼ਰਨ ਲਈ ਹੈ। ਇਸ ਤਖਤਾਪਲਟ ਨੇ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਹਲਚਲ ਮਚਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਸੀਰੀਆ ਪਹਿਲਾ ਦੇਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਹਾਲ ਹੀ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਤਖਤਾਪਲਟ ਹੋਇਆ ਹੈ।ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਵੀ ਕਈ ਨਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਇਸ ਦੀ ਤਾਜ਼ਾ ਮਿਸਾਲ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ, ਮਿਆਂਮਾਰ, ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ, ਨਾਈਜਰ ਸਮੇਤ ਕਈ ਅਫਰੀਕੀ ਦੇਸ਼ ਇਸ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ।ਸੀਰੀਆ ਉੱਤੇ ਅਲ-ਅਸਦ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਰਾਜ ਹੀ ਤਖ਼ਤਾ ਪਲਟ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ। ਬਸ਼ਰ ਅਲ-ਅਸਦ ਦੇ ਪਿਤਾ ਤਤਕਾਲੀ ਸ਼ਾਸਨ ਦਾ ਤਖਤਾ ਪਲਟ ਕੇ ਹੀ ਸੀਰੀਆ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਬਣੇ ਸਨ। 2000 ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਬਸ਼ਰ ਅਲ-ਅਸਦ ਨੇ ਸੱਤਾ ਸੰਭਾਲੀ ਅਤੇ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। 14 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਸੀਰੀਆ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਂਤੀਪੂਰਨ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਦੌਰਾਨ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਹਿੰਸਾ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਸੀ। ਫਿਰ ਕੁਝ ਹੀ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਸਥਿਤੀ ਘਰੇਲੂ ਯੁੱਧ ਵਿਚ ਬਦਲ ਗਈ। ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਸੀਰੀਆ ਵਿੱਚ ਵਿਦਰੋਹੀਆਂ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਵਿਚਾਲੇ ਜੰਗ ਚੱਲ ਰਹੀ ਸੀ।
ਇਸ ਸਾਲ 27 ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ, ਹਯਾਤ ਤਹਿਰੀਰ ਅਲ-ਸ਼ਾਮ (HTS) ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੇ ਬਾਗੀਆਂ ਨੇ ਇਦਲਿਬ ਅਤੇ ਅਲੇਪੋ ਦੇ ਸੀਰੀਆ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ‘ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਦੇਸ਼ ਦੇ ਦੂਜੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਸ਼ਹਿਰ ਅਲੇਪੋ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਾਗੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਦਮਿਸ਼ਕ ਵੱਲ ਵਧੇ ਅਤੇ ਆਖਰਕਾਰ ਇਸ ‘ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਛੱਡ ਕੇ ਭੱਜਣਾ ਪਿਆ।

ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼
ਇਸ ਸਾਲ ਅਗਸਤ ‘ਚ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ‘ਚ ਤਖਤਾਪਲਟ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸ਼ੇਖ ਹਸੀਨਾ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਛੱਡਣਾ ਪਿਆ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਫੌਜ ਮੁਖੀ ਨੇ ਸੱਤਾ ਸੰਭਾਲਣ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਢਾਕਾ ਸਥਿਤ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਘਰ ਦੀ ਭੰਨਤੋੜ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਅੱਗ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ। ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰ ਪਿਤਾ ਸ਼ੇਖ ਮੁਜੀਪੁਰ ਰਹਿਮਾਨ ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਨੂੰ ਹਥੌੜਿਆਂ ਨਾਲ ਤੋੜਿਆ ਗਿਆ। ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ 2009 ਤੋਂ ਸੱਤਾ ਵਿੱਚ ਰਹੀ ਸ਼ੇਖ ਹਸੀਨਾ ਨੂੰ ਤਖ਼ਤਾਪਲਟ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਨ ਲੈਣੀ ਪਈ ਸੀ।

ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ
ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ‘ਚ ਆਰਥਿਕ ਸੰਕਟ ਅਤੇ ਮਹਿੰਗਾਈ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਲੋਕ ਕਈ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੋਂ ਗੁੱਸੇ ‘ਚ ਸਨ। ਵਿਆਪਕ ਵਿਰੋਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਗੋਟਬਾਯਾ ਰਾਜਪਕਸ਼ੇ ਨੂੰ ਆਖਰਕਾਰ 13 ਜੁਲਾਈ 2022 ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਛੱਡਣਾ ਪਿਆ। ਦਰਅਸਲ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਰਾਜਪਕਸ਼ੇ ਨੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇਣਗੇ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤੀਪੂਰਵਕ ਸੱਤਾ ਦਾ ਤਬਾਦਲਾ ਕਰਨਗੇ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਅਜਿਹਾ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਕੋਲੰਬੋ ਸਥਿਤ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦੀ ਸਰਕਾਰੀ ਰਿਹਾਇਸ਼ ‘ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭੱਜਣਾ ਪਿਆ ਸੀ।

ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ

ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਤਖਤਾਪਲਟ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਸੀ। ਦਰਅਸਲ, ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਸਾਲ 2021 ਵਿੱਚ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਆਪਣੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਬੁਲਾ ਲਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਤਾਲਿਬਾਨ ਦਾ ਦਬਦਬਾ ਵਧਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਕੁਝ ਹੀ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਇਸ ਨੇ ਰਾਜਧਾਨੀ ‘ਤੇ ਵੀ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ।ਹਾਲਾਂਕਿ 2014 ‘ਚ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਬਣੇ ਅਸ਼ਰਫ ਗਨੀ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਦੇਸ਼ ਛੱਡ ਚੁੱਕੇ ਸਨ। ਉਸ ਨੇ ਸੰਯੁਕਤ ਅਰਬ ਅਮੀਰਾਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਨ ਲਈ ਸੀ। ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿਚ ਤਾਲਿਬਾਨ ਦਾ ਰਾਜ ਹੈ।

ਮਿਆਂਮਾਰ

ਸਾਲ 2021 ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ‘ਚ ਮਿਆਂਮਾਰ ਦੀ ਫੌਜ ਨੇ ਉੱਥੋਂ ਦੀ ਚੁਣੀ ਹੋਈ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਤਖਤਾ ਪਲਟ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਫੌਜ ਨੇ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸੱਤਾ ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਲੈ ਲਈ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਫੌਜ ਨੇ ਮਿਆਂਮਾਰ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਚੁਣੀ ਹੋਈ ਮੁਖੀ ਹੈ ਅਤੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਮਿਆਂਮਾਰ ਵਿੱਚ ਲੋਕਤੰਤਰ ਦੀ ਬਹਾਲੀ ਲਈ ਲੜਨ ਵਾਲੀ ਆਂਗ ਸਾਨ ਸੂ ਕੀ ਸਮੇਤ ਕਈ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿਚ ਲੈ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਇਸ ਘਟਨਾਕ੍ਰਮ ਤੋਂ ਠੀਕ 10 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ 2011 ਵਿੱਚ ਮਿਆਂਮਾਰ ਵਿੱਚ ਸੱਤਾ ਫੌਜ ਤੋਂ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ।

ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ…‘ਮੁਰਦਿਆਂ’ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ, ਜਿੱਥੇ ਲਾਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦੇ ਹਨ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ

ਨਾਈਜਰ

ਪੱਛਮੀ ਅਫਰੀਕੀ ਦੇਸ਼ ਨਾਈਜਰ ਵਿੱਚ, 26 ਜੁਲਾਈ, 2023 ਨੂੰ, ਉੱਥੋਂ ਦੀ ਫੌਜ ਨੇ ਸਰਕਾਰੀ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ‘ਤੇ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ ਕਿ ਉਸਨੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸੱਤਾ ਸੰਭਾਲ ਲਈ ਹੈ। 2021 ਵਿੱਚ, ਮੁਹੰਮਦ ਬਾਜ਼ੌਮ ਨਾਈਜਰ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ। ਫ਼ੌਜ ਨੇ ਤਖ਼ਤਾ ਪਲਟ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਉਸ ਨੂੰ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿਚ ਲੈ ਲਿਆ ਸੀ। ਫਿਰ ਉਸ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਥਾਨਾਂ ‘ਤੇ ਆਪਣੇ ਵਫ਼ਾਦਾਰ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤੇ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤਖ਼ਤਾ ਪਲਟ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।

ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਹੋਇਆ ਤਖਤ ਪਲਟ
ਨਾਈਜਰ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਵਿਚ ਇਕੱਲਾ ਅਜਿਹਾ ਦੇਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਤਖ਼ਤਾਪਲਟ ਹੋਇਆ ਸੀ। 23 ਜਨਵਰੀ, 2022 ਨੂੰ, ਬੁਰਕੀਨਾ ਫਾਸੋ ਦੀ ਫੌਜ ਨੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਰੋਚ ਕਾਬੋਰੇ ਨੂੰ ਸੱਤਾ ਤੋਂ ਹਟਾ ਦਿੱਤਾ। ਫਿਰ ਫੌਜ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹੀ ਕਲੇਸ਼ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਅੱਠ ਮਹੀਨਿਆਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਫੌਜ ਦੇ ਇੱਕ ਧੜੇ ਨੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਤਖਤਾਪਲਟ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਗਸਤ 2022 ‘ਚ ਮਾਲੀ ਦੀ ਵਾਰੀ ਆਈ।ਮਾਲੀ ‘ਚ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਇਬਰਾਹਿਮ ਬੂਬਾਕਰ ਕੀਟਾ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਫੌਜ ਨੇ ਡੇਗ ਦਿੱਤਾ। ਇਹ ਅਪ੍ਰੈਲ 2021 ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ, ਚਾਡ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਇਦਰੀਸ ਡੇਬੀ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ, ਤਾਂ ਕਾਨੂੰਨ ਅਨੁਸਾਰ ਸੰਸਦ ਦੇ ਸਪੀਕਰ ਨੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਬਣਨਾ ਸੀ ਪਰ ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ, ਸਾਬਕਾ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦੇ ਪੁੱਤਰ, ਫੌਜ ਦੇ ਜਨਰਲ ਮਹਾਮਤ ਡੇਬੀ ਨੇ ਸੱਤਾ ‘ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ।

ਗੈਬੋਨ ਵਿੱਚ 55 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਦਾ ਅੰਤ

ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਬੋਂਗੋ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੇ ਅਫਰੀਕੀ ਦੇਸ਼ ਗੈਬੋਨ ‘ਤੇ 55 ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਰਾਜ ਕੀਤਾ ਪਰ ਇਹ 2023 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਤਖਤਾਪਲਟ ਨਾਲ ਖਤਮ ਹੋ ਗਿਆ। 26 ਅਗਸਤ 2023 ਨੂੰ ਹੋਈਆਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਬੋਂਗੋ ਨੂੰ ਜੇਤੂ ਕਰਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਬਣੇ ਸਨ, ਪਰ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਨੇ ਦੋਸ਼ ਲਾਇਆ ਕਿ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਧਾਂਦਲੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਤ ਫੌਜ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਸਰਹੱਦਾਂ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰਦਿਆਂ ਸੱਤਾ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ ‘ਚ ਲੈ ਲਿਆ ਅਤੇ ਬੋਂਗੋ ਨੂੰ ਘਰ ਵਿੱਚ ਨਜ਼ਰਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।

25 ਅਕਤੂਬਰ 2021 ਨੂੰ ਸੂਡਾਨ ਵਿੱਚ ਤਖ਼ਤਾ ਪਲਟ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਦਰਅਸਲ, ਤਾਨਾਸ਼ਾਹ ਉਮਰ ਅਲ-ਬਸ਼ੀਰ ਨੂੰ ਬੇਦਖਲ ਕਰਕੇ, ਫੌਜ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੇ ਸਮੂਹਿਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸੱਤਾ ਸੰਭਾਲੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਦੋਵਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਤਣਾਅ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਫੌਜ ਮੁਖੀ ਅਬਦੇਲ ਫਤਾਹ ਅਲ ਬੁਰਹਾਨ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਬਲਾਂ ਨੇ ਸੱਤਾ ਸੰਭਾਲ ਲਈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, 15 ਅਪ੍ਰੈਲ 2023 ਨੂੰ ਬੁਰਹਾਨ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਸਾਬਕਾ ਡਿਪਟੀ ਮੁਹੰਮਦ ਹਮਦਾਨ ਦਾਗਲੋ ਵਿਚਕਾਰ ਵੀ ਯੁੱਧ ਛਿੜ ਪਿਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ।

ਗਿੰਨੀ ਨੂੰ ਸਤੰਬਰ 2021 ਵਿੱਚ ਵੀ ਤਖ਼ਤਾ ਪਲਟ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਸੀ। ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਕਰਨਲ ਮਾਮਾਦੀ ਡੌਮਬੂਆ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿਚ ਬਾਗੀ ਫੌਜਾਂ ਨੇ ਗਿਨੀ ‘ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਅਲਫ਼ਾ ਕੌਂਡੇ, ਜੋ 83 ਸਾਲ ਦੇ ਹੋ ਗਏ ਸਨ, ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।